Twórczość następnego artysty, Aleksandra Ochapkina, w przepiękny sposób łączy tradycyjny ukraiński folklor ze sztuką religijną. W szczególności malarz upodobał sobie wizerunki Maryi z Dzieciątkiem, i choć w jego dziełach Matka Boża jest częściej zadumana niż radosna, na niektórych obrazach na jej twarzy gości delikatny uśmiech, dzięki czemu mogę umieścić w tej galerii chociaż cząstkę pięknego dorobku ukraińskiego artysty.
Przenieśmy się teraz na drugi brzeg Atlantyku, do dalekiej a jednocześnie względnie bliskiej nam Europejczykom kultury Ameryki Łacińskiej.
Meksyk
Jorge Sánchez Hernandez z Meksyku szczególnie upodobał sobie przedstawianie Maryi jako młodej, uśmiechniętej dziewczyny. Nawet jeśli niektóre jego dzieła mogą wydawać się nieco przesłodzone, to mimo wszystko odświeżające jest widzieć Maryję malowaną z tak głęboką i dziewczęcą radością na twarzy.
 |
"Dziewica z rozpostartymi ramionami"
Jorge Sánchez Hernandez (1980) |
 |
"Dziewica dająca kwiaty Juanowi Diego"
Jorge Sánchez Hernandez (1981) |
 |
"Matka Boża czuwająca nad snem Syna"
Jorge Sánchez Hernandez (1980) |
Dorobek artystyczny malarza - a jest to prawdziwa kopalnia uśmiechniętych wizerunków Maryi - można przeglądać na stronie internetowej jemu poświęconej.
Peru
Innym uroczym przedstawieniem jest poniższy peruwiański obraz Maryi niosącej Dzieciątko w tradycyjnej dla rejonów andyjskich chuście na plecach.
 |
"Płaszcz Maryi" (Dziewica Andyjska i Dziecię)
Artemio Coanqui |
Tego typu przedstawienia wpisują się w nurt sztuki zwany "szkołą kuzkeńską", jako że nawiązuje do dziedzictwa kulturowego ludów zamieszkujących Andy. Poniżej jeszcze parę przykładów w podobnym stylu.
 |
| "Madonna" - Artemio Coanqui |
 |
Autor i tytuł nieznany
|
 |
| Dziewica Betlejemska - autor nieznany |
(Dopatrzenie się tutaj uśmiechu może lekko naciągane, ale z uwagi na oryginalność tego stylu postanowiłem zamieścić mimo wszystko. Jezusek bez wątpienia nadrabia)
Ameryka Północna
Plemię Czoktawów
Zanim opuścimy Amerykę, warto najpierw zahaczyć choć momentalnie o Amerykę Północną i tamtejszą kulturę indiańską. Przedstawienia indiańskie są z reguły dość posępne, a w najlepszym wypadku bardzo poważne - prawdopodobnie ze względu na smutną i trudną historię plemion zepchniętych na margines społeczeństwa na ziemiach, które kiedyś były ich domem. Poniższa ikona naprawdę była najpogodniejszą z tych, które widziałem, a i tak wyraz twarzy Maryi ciężko określić inaczej, niż po prostu bardzo smutnym uśmiechem. Mimo wszystko chciałem go dołączyć do tej kolekcji, nie tylko dlatego, że kultura pierwotnych mieszkańców Ameryki Północnej jest piękna i warta poznania, ale również po to, by zwrócić uwagę na prace niezwykłego artysty, o. Jana Giuliani'ego. Ten włoski ksiądz poświęcił życie posługiwaniu wśród Indian i w ramach tej misji postanowił wykorzystać swój talent malarski aby połączyć obrazy z ich kultur z tradycyjną ikonografią chrześcijańską. Poniższa ikona nawiązuje do kultury plemienia Czoktawów.
Postanowiłem w osobnej kategorii umieścić zbiorowo przedstawienia afrykańskie i pochodne. Oczywiście nie wrzucałbym do jednego worka kultury afrykańskiej, afroamerykańskiej i oraz innych tylko dlatego, że wszystkie przedstawiają Maryję i Jezusa z ciemnym kolorem skóry. Jednak po pierwsze, choć nie brakuje przedstawień czarnej Madonny, nie byłem w stanie znaleźć zbyt wielu czarnoskórych Matek Bożych z uśmiechem na ustach, czy to w Afryce czy poza nią. Po drugie trzeba przyznać, że nurt przedstawiający Jezusa, Maryję i innych świętych jako czarnoskórych jest chyba najbardziej rozpowszechnionym w dzisiejszych czasach (prawdopodobnie za sprawą światowej dominacji kultury amerykańskiej) sposobem utożsamiania postaci biblijnych z konkretną społecznością - objawia się w wielu miejscach i w wielu formach. Oczywiście, nie wszystkie czarnoskóre uśmiechnięte Matki Boże są warte uwagi, ale poniżej zamieściłem najciekawsze w moim odczuciu przykłady.
 |
Dziewica Maryja z Jezusem
Fresk z kościoła Piotra i Pawła w górach Gheralta |
Ameryka Północna
Poniższy obraz został namalowany specjalnie dla Narodowego Kongresu Czarnych Katolików, działającego w Stanach Zjednoczonych.
 |
| Anthony Van Arsdale (2019) |
Republika Południowej Afryki
Niestety nie byłem w stanie namierzyć autora - a szkoda, bo styl i sposób wykonania tego przedstawienia jest bardzo ciekawy.
 |
| Nieznany tytuł i artysta |
Haiti
Następny artysta chrześcijański połączył przedstawienie Maryi z barwnymi elementami sztuki voodoo.
 |
| Ismael Saincilus (II poł XXw) |
Karaiby
Nie byłem w stanie ze stuprocentową pewnością potwierdzić, skąd jest poniższa ikona, ale dwa razy znalazłem ją w odniesieniu do konsekracji biskupiej ojca Dawida Macaire'go OP, który przewodzi archidiecezji na Karaibach. Zakładam więc, że autor tego pięknego wizerunku również pochodzi stamtąd.
 |
Matka Miłosierdzia (2015)
artysta nieznany
|
Inne
Obraz Tima Ashkara - francusko-libańskiego artysty.
 |
| Tim Ashkar |
Obraz Marcello Corti'ego, ilustratora z Włoch:
 |
| Marcello Corti (2015) |
I grafika którego autora nie byłem w stanie namierzyć:
AZJA - BLISKI WSCHÓD
Izrael
Żydowska artystka Clara Maria Goldstein stworzyła cykl obrazów pokazujące młodego Jezusa jako praktykującego Żyda, na poniższych dziełach w towarzystwie uśmiechniętej Matki. Te przedstawienia są bardzo ciekawe, bo podkreślają łatwy do zapomnienia (a przecież fundamentalny) wymiar życia Chrystusa i Jego Matki - judaizm.
 |
"Dziewica Maryja i Jezus świętujący Hanukkę"
Clara Maria Goldstein (2006) |
 |
| "Szanuj środowisko" - Clara Maria Goldstein (2006) |
Więcej obrazów z tej serii
tutaj.
Persja
Może być dla niektórych zaskoczeniem, że Maryja jest bardzo ważną postacią dla islamu. Islam zasadniczo nie pozwala na tworzenie wizerunków istot żywych, w szczególności postaci centralnych dla tej religii, ale udało mi się trafić na dawne perskie przedstawienie Maryi z Jezusem, szczęśliwie z uśmiechem na ustach, a zatem tematycznie.
AZJA - DALEKI WSCHÓD
Przejdźmy teraz do najbardziej moim zdaniem interesującej części galerii, czyli przedstawień z Dalekiego Wschodu. Jeśli miałbym podsumować moje wrażenia przeglądu sztuki dalekowschodniej pod kątem przyjętego w tej serii motywu, to stwierdziłbym po prostu, że w Azji dużo łatwiej przychodzi chrześcijanom wyobrażenie sobie Matki Bożej jako uśmiechniętej i radosnej. Z czego to wynika - nie mam pojęcia i nie zamierzam teoretyzować. Na pewno jednak nieraz wizerunki uśmiechniętej Maryi z Dalekiego Wschodu u mnie samego wzbudzały uśmiech. Poznawanie sztuki religijnej wyrosłej z kultur azjatyckich jest również bardzo ubogacającym doświadczeniem, bo wyobrażenia Jezusa i Maryi w tych kulturach często radykalnie różni się od tych, do których przywykliśmy. Warto czasem wyjść ze swojej europejskiej bańki i zobaczyć, jak wiele kultur odczuwa dzięki powszechności Kościoła niezwykłą bliskość z Jezusem Chrystusem i Jego Matką.
Chiny
Chińscy katolicy, sądząc po pogodnym obliczu na większości ich obrazów z Maryją, darzą Matkę Boga niezwykłą czułością i chętnie przedstawiają ją jako dostojną ale jednocześnie dobrotliwą damę.
 |
"Matka Boża Cesarzowa Chin"
John Lu Hung Nien (1914) |
Dziełem tego samego artysty jest bardzo popularna w Chinach karta modlitewna
W zupełnie innym stylu Maryję przedstawia inny chiński malarz, choć również nie ma problemu z umieszczeniem uśmiechu na jej twarzy.
 |
| "Światło życia" - Huibing He |
Autorów pozostałych dzieł nie byłem w stanie zlokalizować. Te dodatkowe przykłady nie pozostawiają jednak wątpliwości, że uśmiechnięta Maryja jest wyjątkowo popularna w kulturze chińskich katolików.
 |
Nieznany autor, XX wiek
|
Filipiny
Filipiny to prawdopodobnie najbardziej chrześcijański i katolicki kraj na Dalekim Wschodzie, nie dziwi więc popularność sztuki religijnej. Również w tej kulturze Maryja chętnie przedstawiana jest z uśmiechem na ustach. Niestety poza wyjątkami bardzo ciężko jest namierzyć autorów licznych grafik z Maryją, stąd brak szczegółów na niektórych z poniższych obrazów.
Choć nigdy szczególnie nie interesowałem się kulturą indyjską ani hinduizmem, niezwykle zaciekawiły mnie indyjskie wizerunki Maryi, które mocno czerpią z motywów tradycyjnych wierzeń hinduskich. Być może właśnie przez to silne skojarzenie z hinduską sztuką religijną nie wszystkie z poniższych obrazów w pełni mi odpowiadają, jednak znów nie da się pozbyć wrażenia, że uśmiechnięta Maryja jest kulturowo dużo mocniej zakorzeniona w Indiach niż w naszej europejskiej kulturze.
 |
| Tytuł nieznany - Mir Kalan Khan (ok. 1760) |
 |
| Tytuł i autor nieznany |
Ciekawym odkryciem dla mnie było też to, że w Indiach zachowały się z epoki kolonializmu wpływy portugalskie, również w sztuce religijnej. Przykładem jest poniższa karta modlitewna, malowana w stylu ewidentnie nawiązującym do sztuki hinduskiej, ale opisana po portugalsku.
Indonezja
Indonezyjskich przedstawień nie znalazłem wiele, ale trafiłem w sieci na wyniki konkursu na najlepsze przedstawienie Maryi nawiązujące do kultury indonezyjskiej, które doskonale wpisują się w motyw galerii uśmiechniętych Matek Bożych.
 |
| "Nasza Pani wszystkich plemion" - Robert Gunawan |
 |
| Figurka Maryi w stroju indonezyjskim |
Oprócz tego trafiłem na jeszcze jedną ilustrację - nie znalazłem zupełnie pewnego źródła na to, ale najprawdopodobniej jest to również przedstawienie indonezyjskie.
Japonia
Do moich ulubionych sposobów przedstawiania Maryi zdecydowanie należy styl japoński. Ponieważ w tym stylu bardzo powszechne jest malowanie postaci z drobniutkim uśmiechem na ustach (przykładem niech będzie poniższa szopka złożona z tradycyjnych laleczek Kokeshi) niemal na każdym wizerunku w tradycyjnym japońskim stylu Maryja jest uśmiechnięta.
Japońskich rysunków przedstawiających Maryję jest naprawdę mnóstwo, ale najbardziej chciałem wyszczególnić piękny cykl wykonany przez japońską karmelitankę, której skromność nie pozwoliła ujawnić swojego imienia, gdy prace zostały przekazane uniwersytetowi organizującemu wystawę.
Rysunki przedstawiają kolejno: Madonnę kwiatów wiśni (wiosna), Madonnę gaju bambusowego (lato), Madonnę księżyca (jesień) i Madonnę śniegu (zima).
Inne ilustracje w podobnym stylu (choć nie mam pewności, czy są tego samego autorstwa)
Podobne dzieła znaleźć można
tutaj.
I na koniec jeszcze jedna karta modlitewna (które w Azji cieszą się najwidoczniej znacznie większą popularnością niż u nas) - co prawda namalowana we Włoszech, ale styl bez wątpienia japoński.
Korea Południowa
Gdybym chciał w koreańskiej części galerii uśmiechniętych Matek Bożych zamieścić wszystkie wizerunki radosnej Maryi, które znalazłem, byłaby ona zdecydowanie za długa, a i tak skupiłaby się na twórczości jednej artystki o imieniu Shim Soon-hwa Catherine. Malarka ta ewidentnie bardzo upodobała sobie w uśmiechu Maryi, a jest też artystką dość płodną.
Poniższy obraz powstał specjalnie na wizytę papieża Franciszka w Korei w 2015 roku.
 |
| Matka Boża Pokoju - Shim Soon-hwa Catherine (2015) |
Inne przykłady jej twórczości:
Więcej dzieł tej artystki w podobnym stylu znaleźć można pod tym linkiem.
Autora ostatniej ilustracji nie byłem w stanie znaleźć, chociaż z pewnością jest też koreańskie - widać stylistyczne podobieństwo do wyżej zamieszczonych obrazów.
Makau
Makau, częściowo niezależne terytorium chińskie, również poszczycić może się własnym wizerunkiem uśmiechniętej Maryi.
Tajlandia
Tajlandzkich przedstawień Maryi nie znalazłem wiele, ale te na które trafiłem, są wyjątkowe. Najładniejszy (moim zdaniem) wizerunek Matki Boga z Tajlandii znaleźć można, co ciekawe, w Nazarecie. Przy Bazylice Zwiastowania zebrane zostały liczne mozaiki z całego świata, przedstawiające na różne sposoby Maryję. Między innymi trafić tam można na mozaikę podarowaną przez katolików z Tajlandii:
Swoją drogą, chcących zapoznać się z przeróżnymi mozaikami umieszczonymi wokół Bazyliki odsyłam do tego linku.
Poza powyższym znalazłem jeszcze tylko jeden wizerunek uśmiechniętej Maryi z Tajlandii, namalowany przez tajlandzkiego malarza na początku XXI wieku.
 |
| Tytuł nienzany - Sawai Chinnawong |
Wietnam
W Wietnamie bardzo popularny jest wizerunek Matki Bożej z LaVang, jednak tradycyjne przedstawienie tego objawienia z końca XVIII w. raczej nie przedstawia Maryi z uśmiechem (być może dlatego, że objawienie miało miejsce w czasach bardzo trudnych,
pełnych prześladowań). Oczywiście warto zapoznać się z tym objawieniem tak czy siak, tutaj natomiast zamieszczę jedyną znalezioną przeze mnie "uśmiechniętą" interpretację tego popularnego w Wietnamie wizerunku, niestety nieznanego autorstwa.
OCEANIA
Zbliżając się ku końcowi galerii, spójrzmy jeszcze na dwa wizerunki Maryi znad Pacyfiku.
Papua Nowa Gwinea
Obraz jest dziełem siostry ze zgromadzenia zakonnego Sióstr Miłosierdzia (
RSM, nie mylić z polskim Zgromadzeniem Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia), które nie działa w Polsce, ale prowadzi wieloletnią już działalność głównie w krajach anglojęzycznych i w Ameryce Środkowej.
 |
| Siostra Maria van Galen RSM |
Nowa Zelandia
Poniższy obraz również namalowała artystka ze zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia - z pochodzenia Irlandka, mieszkająca jednak całe życie w Nowej Zelandii postanowiła przedstawić Maryję i Dzieciątko jako Maorysów (autochtoniczna grupa etniczna wyspy). Inne maoryskie przedstawienia Maryi znaleźć można pod
tym linkiem.
 |
"Tangiwai"
s. Maria Lawrence, RSM (ok. 1945) |
Ten obraz jest o tyle niezwykły, że choć wyraz twarzy zdaje się wyrażać troskliwy uśmiech, to jednocześnie pod jej prawym okiem dojrzeć można łzę. Tytuł dzieła - "Tangiwai" - znaczy dosłownie "rzekę łez" i choć tym słowem Maorysi określają po prostu pewien rodzaj kamienia szlachetnego (jadeit nefrytowy), to w zamyśle autorki miał on przede wszystkim nawiązywać do licznych boleści, których doświadczyła Maryja będąc Matką Baranka Bożego, wydanego za grzechy wielu.
W sumie jest to doskonały obraz na zakończenie - mi osobiście przypomina, że choć nie ma nic złego w szczególnym utożsamianiu się z konkretną emocją, którą przeżywała Matka Boska, nie powinniśmy jej nigdy do jednego rodzaju przeżyć spłycać. Maryja doświadczała z pewnością radości jako Matka Syna Bożego, ale nieuchronnie doświadczała też ogromnych cierpień, zapowiedzianych jej zresztą przez Symeona już przy ofiarowaniu Niemowlęcia w Świątyni. Mówiąc krótko, Maryja była człowiekiem z krwi i kości i choć nie dotknęła ją zmaza grzechu pierworodnego, doświadczyła - na podobieństwo swojego Syna - wszystkiego, czego i my doświadczamy na tym łez padole. Nawet gdy przylgniemy z różnych powodów do jednego rodzaju jej wizerunków - z uśmiechem, bolesnych, zadumanych - nie traćmy z oczu piękna całości duszy tej, którą Bóg postanowił dać nam jako Matkę. Kochajmy ją zatem w całości i bez obaw, że przesadzimy. W końcu przecież - jak to rzekł św. Maksymilian Kolbe - i tak nie będziemy w stanie pokochać jej bardziej, niż pokochał ją jej Syn.
Ave Maria!
Pozostałe części:
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz